Aerograf

Aerograf należy do zaawansowanych i raczej drogich narzędzi modelarskich. Jednak w przypadku modeli, które wykonuję, jest narzędziem po prostu niezbędnym. Poniżej przedstawiam garść informacji przydatnych przy wyborze aerografu oraz podczas jego użytkowania.

Budowa i zasada działania

Pojęcie ‚aerograf‚ jest bardzo szerokie i obejmuje wiele typów urządzeń o różnej konstrukcji i przeznaczeniu. Ze względu na budowę i zasadę działania można je podzielić zasadniczo na dwie grupy – ze zbiornikiem dolnym oraz ze zbiornikiem górnym.

Aerograf ze zbiornikiem dolnym

Schematy działania aerografówZasada działania takiego aerografu jest bardzo prosta: po otwarciu zaworu (1) sprężone powietrze przepływa przez dyszę (2). Prędkość przepływu oraz ukształtowanie dyszy powodują powstanie podciśnienia w kapilarze (3), dzięki czemu farba jest zasysana ze zbiornika (4) do dyszy, a następnie rozpylana w postaci aerozolu. Do zalet tego typu aerografów należą – prostota obsługi, łatwość czyszczenia oraz niska cena. Wadą jest ograniczona kontrola nad ilością rozpylanej farby. Ilość ta jest wypadkową lepkości (gęstości) farby oraz ciśnienia powietrza. Z tego powodu większość narzędzi tego typu zaliczana jest do grupy aerografów jednofunkcyjnych, aczkolwiek zdarzają się modele z niezależną regulacją ilości podawanej farby.

Aerograf ze zbiornikiem górnym

Urządzenia tego typu zaliczają się do grupy dwufunkcyjnych. Ich zasada działania wygląda następująco: po naciśnięciu przycisku (1) i otwarciu zaworu (2) sprężone powietrze przepływa przez dyszę (3). Na tym etapie aerograf podaje samo powietrze, gdyż dysza podająca farbę (4) jest zamknięta iglicą (5). Dopiero stopniowe odchylanie przycisku (1) do tyłu powoduje odsuwanie iglicy (5) i uwalnianie regulowanej ilości farby ze zbiornika (6). Farba ta jest następnie rozpylana w postaci aerozolu. Część droższych urządzeń posiada także dodatkowy zawór (7), umożliwiający bardzo precyzyjną regulację ciśnienia roboczego. Zawór ten jest szczególnie przydatny przy korzystaniu z kompresorów średniej klasy, które zazwyczaj podają zbyt wysokie ciśnienie. Niepodważalną zaletą tego typu aerografów jest pełna bieżąca kontrola nad strumieniem podawanej farby, umożliwiająca bardzo precyzyjne malowanie. Do wad należy natomiast obecność ruchomych elementów i uszczelek, wymagających konserwacji i czyszczenia, a także stosunkowo wysoka cena aerografów tego typu.

Podczas wyboru aerografu należy też zwrócić uwagę na jego przeznaczenie. Z przyczyn oczywistych w modelarstwie raczej nie znajdują zastosowania aerografy tzw. ‚artystyczne’, wyposażone w specjalne dysze i wymienne zbiorniki na bagnetach. W modelarstwie TT najlepiej sprawdzają się aerografy z klasyczną dyszą o średnicy 0,2 lub 0,3mm. Do zastosowań hobbystycznych nie ma też sensu kupowanie aerografu ze zbiornikiem większym niż 7cm3.

Przygotowanie farby

Aerografem można malować praktycznie wszystkimi rodzajami farb, zarówno olejnymi jak i akrylowymi. Należy jednak pamiętać, że za wyjątkiem specjalnych serii farb dedykowanych do aerografów, wszystkie pozostałe trzeba zdecydowanie rozcieńczyć. Stopień rozcieńczenia należy ustalić empirycznie. Stosowane przeze mnie emalie olejne Humbrol i Revell wymagają zwykle rozcieńczenia w stosunku 1:1. Rozcieńczenia farby powinno dokonywać się bezpośrednio przed użyciem, np. w strzykawce. Przechowywanie rozcieńczonej farby może spowodować opadanie pigmentu na dno i poważne kłopoty z późniejszym przywróceniem farby do użytku.

Malowanie

Techniki malowania aerografemWarunkiem niezbędnym dla uzyskania dobrej i równomiernej powłoki malarskiej jest stosowanie zasady, że pracujący aerograf nigdy nie powinien zatrzymać się w jednym miejscu nad malowanym przedmiotem. Idealna sytuacja występuje wtedy, gdy aerograf przesuwa się jednostajnie nad powierzchnią i nie powraca nad wcześniej pomalowany obszar. W przypadku większych powierzchni, wymagających malowania pasami, ‚zawracanie’ aerografu powinno następować poza malowanym przedmiotem. Spory problem podczas malowania aerografem stanowią zwykle powierzchnie usiane detalami, jak np. ożebrowaniem. W takiej sytuacji można najpierw pomalować słabo dostępne zakamarki, a dopiero potem pokryć całość jednorodną warstwą ‚wykończeniową’. Wreszcie w sytuacji, gdy użyta farba nie kryje w zadowalający sposób, warto rozważyć położenie dwóch cieńszych warstw farby zamiast jednej grubszej. Zapobiegnie to niepożądanemu zalaniu szczelin lub detali.

Poniżej przedstawiam też listę najczęściej występujących problemów, które mogą występować podczas malowania, oraz najczęstsze ich przyczyny:

  • tzw. ‚baranek’ na malowanej powierzchni – za gęsta farba,
  • aerograf ‚pluje’ i zatyka się – za gęsta lub ‚zważona’ farba, za niskie ciśnienie,
  • zmarszczki na malowanej powierzchni – za mała odległość aerografu od malowanego przedmiotu,
  • biały nalot na malowanej powierzchni – za duże ciśnienie, za duża odległość aerografu od malowanego przedmiotu.

Czyszczenie

Po zakończeniu malowania aerograf należy bezwzględnie wyczyścić. Do zgrubnego przemycia aerografu wystarczy wlać niewielką ilość rozpuszczalnika do zbiornika na farbę i ‚wypsikać’ zawartość do pojemnika na zlewki. Czynność tę najlepiej powtórzyć kilkukrotnie. Dokładne wyczyszczenie aerografu wiąże się już z rozebraniem urządzenia. W przypadku aerografu dwufunkcyjnego konieczne jest wyjęcie iglicy oraz wyczyszczenie dysz. Wyjęcie iglicy wymaga najczęściej odkręcenia tylnej części rękojeści aerografu i poluzowania nakrętki kontrującej. Czyszcząc i montując iglicę należy zachować szczególną ostrożność, gdyż skrzywienie lub uszkodzenie tego elementu spowoduje, że nasz aerograf zamieni się w bezużyteczny złom… Dysze, które uległy zaklejeniu farbą, najlepiej jest wrzucić do pojemnika z rozpuszczalnikiem i pozostawić do odmoczenia. Istotne jest, aby do czyszczenia jakichkolwiek części aerografu nie używać twardych narzędzi. Do pełnego wyczyszczenia urządzenia powinny wystarczyć patyczki kosmetyczne i bezpyłowe waciki kosmetyczne.